بهترین و زشت‌ترین مخلوق

مرحوم حسن بن فضل طبرسی روایت کرده است:

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً يُرَى مَا خَلَقَ اللَّهُ شَيْئاً أَحْسَنَ مِنْهُ وَ لَوْ كَانَ الْخُرْقُ خَلْقاً يُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَيْ‌ءٌ أَقْبَحَ مِنْهُ وَ إِلَى اللَّهِ لَيَبْلُغُ الْعَبْدُ بِحُسْنِ الْخُلُقِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ.

امام باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: «اگر مدارا کردن مخلوقی می‌بود که دیده می‌شد، خداوند چیزی را بهتر از آن خلق نمی‌کرد؛ و اگر ناسازگاری مخلوقی بود که دیده می‌شد، خداوند چیزی زشت‌تر از آن نمی‌آفرید؛ بنده نزد خداوند به وسیله اخلاق نیکو به درجه روزه‌دار شب‌زنده‌دار می‌رسد».

مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، تالیف حسن بن فضل بن حسن طبرسی، ترجمه فارسی از مهدی هوشمند و عبد الله محمدی، صفحه ۴۷۰-۴۷۱، حدیث ۱۳۱۹، چاپ دار الثقلین

شعر حضرت امیر المومنین علیه السلام پیرامون گناهکاران

قطب الدین کیدری رضوان الله علیه روایت کرده است که حضرت امیر المومنین علیه السلام در دیوان اشعار خود چنین سرودند:

ألا صاحب الذنب لا تقنطنْ
فانَّ الالهَ رؤوف رؤوف
ولا ترحلنَّ بلا عدةٍ
فانَّ الطريق مخوف مخوف.

ای گناهکار، ناامید مباش که خداوند مهربان است، مهربان.
لیکن، هرگز بدون توشه کوچ مکن که راه ترسناک است، ترسناک.

دیوان اشعار امام علی علیه السلام، گردآوری توسط قطب الدین کیدری، ترجمه فارسی از دکتر ابوالقاسم امامی، صفحه ۳۷۲-۳۷۳، چاپ انتشارات اسوه

دروسی از کتاب شریف مصباح الشریعة (۱)

در کتاب شریف مصباح الشریعة آمده است که حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند:

نجوى العارفين تدور على ثلاثة اصول : الخوف ، والرّجاء، والحبّ. فالخوف فرع العلم ، والرّجاء فرع اليقين ، والحبّ فرع المعرفة . فدليل الخوف الهرب ، ودليل الرّجاء الطّلب ، ودليل الحبّ ايثار المحبوب على ما سواه . فاذا تحقّق العلم فى الصّدر خاف ، واذا صحّ الخوف هرب ، واذا هرب نجا، واذا اشرق نور اليقين فى القلب شاهد الفضل ، واذا تمكّن منه رجا، واذا وجد حلاوة الرّجاء طلب ، واذا وفّق للطّلب وجد. واذا تجلّى ضياء المعرفة فى الفؤ اد هاج ريح المحبّة ، واذا هاج ريح المحبّة اشتاءنس فى ظلال المحبوب وآثر المحبوب على ما سواه ، وباشر اوامره واجتنب نواهيه [واختارهما على كلّ شى ء غير هما]. و اذا استقام على بساط الانس بالمحبوب مع اداء اوامره واجتناب نواهيه وصل الى روح المناجاة [والقرب ]. ومثال هذه الاصول الثّلاثة : كالحرم والمسجد والكعبة . فمن دخل الحرم امن من الخلق ، ومن دخل المسجد امنت جوارحه ان يستعملها فى المعصية ، ومن دخل الكعبة امن قلبه من ان يشغله بغير ذكر اللّه تعالى . فانظر ايّها المؤمن ! فان كانت حالتك حالة ترضاها لحلول الموت فاشكر اللّه تعالى على توفيقه وعصمته ، وان تكن الاخرى فانتقل عنها بصحّة العزيمة واندم على ما قد سلف من عمرك فى الغفلة ، واستعن باللّه تعالى على تطهير الظّاهر من الذّنوب وتنظيف الباطن من العيوب ، واقطع رباط الغفلة عن قلبك واطف نار الشّهوة من نفسك .

نجوای عارفان همواره بر سه اصل استوار است: ۱. بیم؛ ۲ امید؛ ۳. حب. بیم شاخه علم است و امید شاخه یقین است، و حب شاخه معرفت و عرفان. نشان بیم گریختن است و نشان امید طلب است، و نشان حب، آن است که در ایثار آنچه را که دوست دارد دریغ نورزد. پس چون علم در سینه مومن تحقق یابد، ترس پدید آید و چون خوف، درست آید، گریز از غیر خدا پیش آید و چون کسی بگریزد، نجات یابد و چون نور یقین بر قلب تابیدن گیرد، فضل الهی مشاهده شود و چون یقین در او رسوخ کند، امید پدید آید و چون شیرینی امید بچشد، در طلب آن شود. چون به طلب برخیزد، گم‌شده خویش را بیابد و چون نور معرفت تجلی یابد، نسیم محبت و عشق در قلب وزیدن گیرد و چون نسیم محبت وزیدن گرفت، و انسان در سایه محبوب انس یابد واو را بر ماسوایش ترجیح دهد و به اوامرش مبادرت و از نواهی‌اش اجتناب ورزد و آن دو را بر هر چيزى مقدم بدارد. هر گاه با رعایت اوامر و نواهى محبوب بر خوان انس او نشیند، به روح مناجات قربش واصل خواهد گشت. این اصول سه‌گانه مانند، حرم ، مسجد و كعبه است که اگر کسی داخل حرم شود، از خلق ایمنی یابد و چون داخل در مسجد شود و بر اندام او از آلودگی به گناه ایمن باشد و اگر داخل کعبه شود، قلبش از اشتغال به چیزی جز ذکر خدای تعالی در امان ماند. پس ای مومن! چنانچه در حالی هستی که اگر در آن حالت بمیری، با رضایت‌خاطر خواهى مرد، بر توفیق و حفظ الهی شاکر باش؛ و اگر چنین نیستی، خویش را به حالتی نیک و درست انتقال ده و بر عمری که در غفلت گذرانده‌ای پشیمان شو و در تطهیر ظاهرت از گناهان و پالایش باطنت از عیوب و کاستی‌ها از خدای تعالی مدد بجوی و قلبت را از دام غفلت برهان و آتش شهوت را در خرمن نفست خاموش نما.

مصباح الشریعة، تالیف امام صادق علیه السلام، ترجمه فارسی از عباس عزیزی، صفحه ۱۲-۱۵، چاپ انتشارات صلاة

مقصر (مقصره) کیست؟

مقصر (مقصره) کیست؟

سید شریف محمد بن علی علوی قدس الله روحه الشریف روایت کرده است:

قلت : يابن رسول الله صلى الله عليه وآله ومن المقصر؟ قال : الذين قصروا في معرفة الائمة وعن معرفة ما فرض الله عليهم من أمره وروحه ، قلت : يا سيدي وما معرفة روحه؟ قال عليه السلام : أن يعرف كل من خصه الله تعالى بالروح فقد فوض إليه أمره يخلق باذنه ويحيي باذنه ويعلم الغير ما في الضمائر ويعلم ما كان وما يكون إلى يوم القيامة ، وذلك أن هذا الروح من أمر الله تعالى ، فمن خصه الله تعالى بهذا الروح فهذا كامل غير ناقص يفعل ما يشاء باذن الله ، يسير من المشرق إلى المغرب في لحظة واحدة ، يعرج به إلى السمآء وينزل به إلى الارض ويفعل ما شاء وأراد.

جابر بن یزید جعفی گفت: به امام سجاد علیه السلام عرض کردم که: ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله، مقصر کیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: کسانی که در معرفت امام و معرفت آنچه خدا بر آن‌ها از امر و روح خود واجب گردانده، کوتاهی می‌کنند. عرض کردم: معرفت روح خدا چیست؟ آن حضرت فرمودند: اینکه بدانند خداوند به هر کسی که این روح را بخشیده، امر خود را نیز به او تفویض کرده است، و به اذن خدا خلق می‌کند و زنده می‌کند و به دیگران علم نهان را می‌آموزد و خبر می‌دهد از گذشته و آینده و از هر آنچه تا روز قیامت رخ خواهد داد اطلاع دارد. چون آن روح از امر الله است، هر کسی که خداوند او را به این روح مخصوص کند، کامل است و نقصانی ندارد؛ هر چه بخواهد به اذن خدا انجام می‌دهد. در یک لحظه از مشرق به مغرب می‌رود؛ به آسمان رفته و به زمین فرود می‌آید.

المناقب (کتاب عتیق فی فضائل اهل البیت علیهم السلام)، تالیف سید شریف محمد بن علی علوی، صفحه ۱۲۷-۱۲۸، چاپ منشورات دلیل ما، تحت اشراف مکتبة العلامة المجلسی

بحار الانوار، تالیف علامه مجلسی، ج‏لد ۲۶، صفحه ۱۴-۱۵، چاپ دار احیاء التراث العربی

حدیث شریف حقیقت

حدیث شریف حقیقت

مرحوم علامه حلی روایت کرده است:

«و فی کلام أمیرالمؤمنین علیه السلام فی حدیث کمیل‏ حیث سأله عن الحقیقة، فقال: ما لَک و الحقیقة؟ فقال: أَوَ لستُ صاحبَ سرّک. قال علیه السلام: بلى و لکن یرشّح‏ علیک ما یطفح منّی. فقال کمیل: أو مثلک یخیب سائلًا. فقال أمیر المؤمنین علیه السلام: الحقیقة کشف سبحات الجلال من غیر إشارة. فقال: زدنی فیه بیاناً. فقال علیه السلام: محو الموهوم مع صحو المعلوم. فقال: زدنی بیاناً. فقال علیه السلام: هتک الستر لغلبة السرّ. فقال: زدنی بیاناً. فقال علیه السلام: جذب الأحدیة لصفة التوحید. فقال: زدنى بیاناً. فقال علیه السلام: نور یشرق من صبح الأزل، فیلوح على هیاکل التوحید آثاره. فقال: زدنی بیاناً. فقال علیه السلام: أطف السراج، فقد طلع الصبح».

کمیل به حضرت امیر المومنین علیه السلام عرض کرد: یا امیر المومنین، حقیقت چیست؟ آن حضرت فرمودند: تو و دریافت این حقیقت؟ کمیل عرض کرد: آیا من صاحب سر شما نیستم؟ آن حضرت فرمودند: آرى صاحب‏ سر من‏ هستى، اما آنچه از دیگ سینه من به جوش می‌آید و سرریز می‌کند، بر تو می‌ریزد و از آن بهره می‌بری. کمیل عرض کرد: آیا شخصی [کریم و مهربان] مثل تو، سائل را نومید و محروم می‌گرداند؟ آن حضرت فرمودند: حقیقت، پرده‌برداشتن از انوار جلال سبحان الهی بدون اشاره شدن به اوست. کمیل گفت: روشن‏‌تر از این بیان فرمایید. آن حضرت فرمودند: زایل کردن موهوم (ساخته‌های ذهن) است با آشکار شدن معلوم (دانسته‌ها). پس کمیل عرض کرد: توضیحى بر آن بیفزایید. امیر المومنین علیه السلام فرمودند: پاره کردن حجاب مستور است با غلبه اسرار. کمیل عرض کرد: توضیحى زیاده از آن کنید. مولا علی علیه السلام فرمودند: کشش ذات احدیت است برای صفت توحيد. آنگاه کمیل التماس کرد: روشن‌تر از این بیان فرمایید. آن حضرت فرمودند: نوری است که از صبح ازل اشراق و تلالو نموده و آنگاه آثارش بر هیاکل (مظاهر) توحید درخشش نماید. کمیل گفت: باز هم بیشتر توضیح فرمایید. آنگاه حضرت امیر المومنین علیه السلام فرمود: «چراغ را خاموش کن که صبح طلوع نمود»!

میراث حدیث شیعه، به کوشش مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی، جلد ۳، شرح حدیث حقیقت، تالیف علامه حلی، صفحه ۱۸۸-۱۸۸، چاپ دار الحدیث

الکشکول، تالیف شیخ بهایی، جلد ۳، صفحه ۹۳-۹۴، چاپ موسسه الاعلمی للمطبوعات

روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، تالیف علامه محمد تقی مجلسی، جلد ۲، صفحه ۸۱، چاپ موسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور

الکلمات المکنونة، تالیف فیض کاشانی، صفحه ۵۹-۶۰، چاپ انتشارات مدرسه عالی مطهری (سپهسالار)

نور البراهین، تالیف سید نعمت الله جزایری، جلد ۱، صفحه ۲۲۱-۲۲۲، چاپ موسسه النشر الاسلامی

روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تالیف محمد باقر موسوی خوانساری، جلد ۶، صفحه ۶۲، چاپ انتشارات اسماعیلیان (به نقل از رجال نیشابوری)

مجالس المومنین، تالیف قاضی نور الله شوشتری، جلد ۲، صفحه ۱۱، چاپ کتابفروشی اسلامیه

جامع الاسرار و منبع الانوار، تالیف سید حیدر آملی، صفحه ۱۷۰، چاپ مركز انتشارات علمى و فرهنگى

منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تالیف ملا فتح الله کاشانی، جلد ۲، صفحه ۱۸۹، چاپ انتشارات علمیه اسلامیه